Dec14

TIFF, UFF e PUFF – Nga Koloreto Cukali

Posted on by
Standard

Ka filluar festivali ndërkombëtar i filmit i Tiranës.
Ou?
Ç’ne?
Na lër or çun, kemi hallet tona.
Edhe një Festival Filmi në Tiranë është një hall i madh, ngaqë, çdo gjë e jona është e destinuar të kthehet në hall. Ç’të bëjmë pra, me një festival filmi?

Uf-e-pufet e TIFF-it
TIFF, për ata që nuk e dinë është Tirana International Film Festival, një festival që ka 9 vjet që zhvillohet në Tiranë pak a shumë në këtë kohë. Këtë vit hallet e festivalit janë të shumta. Organizatorët e kanë nisur festivalin me buxhet zero. Asnjë institucion, shtetëror, privat ose gjysmë-kështu-e-gjysmë-ashtu nuk ka dhënë para. Vetëm disa dashamirë kanë dhënë ndihma në natyrë: një sallë kinemaje falas, disa dhoma hoteli pa para, printimin e katalogëve gratis, organizatorë që punojnë pa kërkuar të paguhen, e kështu me radhë. Si me thënë, është një organizim me shoqni. Pasqyrimi i aktivitetit nga ana e medias është tepër i vakët. Media ka për detyrë të shkojë tek arti vetëm nëse ka ndonjë politikan të nivelit të lartë për të bërë hapjen pompoze. Sepse, kultura nuk ka rëndësi, rëndësi ka pjesa “nën kujdesin e veçantë të Zotit…” – prandaj TIFF, siç shkruhet dhe në poster, këtë vit zhvillohet thjesht nën kujdesin e veçantë të Zotit.

Uf-e-pufet e mia
Një festival është një gjë shumë e bukur. Është i vetmi vend ku të ofrohen mundësi për të parë gjëra që nuk ke ku i sheh tjetër, për të takuar njerëz që nuk ke ku t’i takosh tjetër, për të krijuar një atmosferë gëzimi, si ajo kur të mblidhen miqtë në shtëpi. Sepse, festivali mbledh artistë që sjellin vlera personale e artistike. Ti mund të mos i ndjekësh të tërë filmat, po nuk mund të mos marrësh pjesë në festat e kafenetë ku gëlojnë njerëzit e festivalit. Në një qytet normal, ardhja e një festivali filmi, (aq më tepër, të vetmit!) do të ishte kryefjala e muajit. Në çdo lokal do të mund të gjeje fletëpalosje, postera, gazetarët do të suleshin për të kapur intervista me artistët.
Shteti, do të organizonte lehtësira fiskale për privatët që do të mbështesnin festivalin, thashethemet për jurinë e favoritët do të gëlonin korridoreve të artit e të medias. Paratë që qarkullojnë për festivalin, në të vërtetë janë investime që i japin frymëmarrje bizneseve dhe punësojnë njerëzit.
Krejt infrastruktura e qytetit, hotelet, restorantet, shtypshkronjat etj., do të viheshin në lëvizje për ardhjen e miqve nga jashtë, duke fituar vetë, por duke e mbushur qytetin me art.
Shqipëria, do të ndahej në qindra copëra të vogla mbresash pozitive që dhjetëra artistë do t’i merrnin me vete në vendet ku shkojnë. Ata që na qortojnë ne që ‘flasim keq për Shqipërinë para të huajve’, në vend që të kërkojnë që të manipulohet e vërteta, duhet të kërkojnë që të huajve t’u tregojmë anën tonë të bukur, jo t’u fshehim anën tonë të keqe.
Me dhjetëra workshop-e, takime, do të mundësonin që studentët dhe kinematografët të shkëmbenin përvoja, të ngjiznin ide, të gjenin partnerët e punëve të ardhshme.
Festivali do të krijonte tregun e filmit. Operatorët televizivë shqiptarë do të vinin për të blerë punë të mira, dokumentarë të jashtëzakonshëm e filma indipendentë tepër të mirë, komikë e dramatikë dhe mbi të gjitha, për të kontraktuar artistë për projektet e tyre.
Kudo ku ka një mundësi për ta shndërruar një faqe të bardhë muri në ekran kinemaje mund të shfaqeshin filma për publikun.

Uf-e-pufet e shtetit
Jetojmë në kohë jetimësh. Projekte jetime, fonde jetime, shkolla jetime. Shteti ka një shkollë filmi, por, askush nuk dëshiron ta mendojë që arti, sikurse futbolli, funksionon me ekipe zinxhir. Shkolla e filmit nuk i hyn askujt në punë, nëse këta studentë nuk do të kenë mundësi kurrë të bëjnë një film, sepse shteti nuk ka para për filmat e tyre. Studentët e asaj shkolle, nuk mund të jenë kineastë, nëse ky qytet nuk ka një festival filmi. Kinemaja nuk është vetëm bërja e filmit, por klima dashamirëse me kinemanë.
Kinemaja, i bën qytetarët më të lumtur dhe shtetin më njerëzor. Filmat dhe të ftuarit në TIFF janë cilësorë. Me mbështetjen e duhur do të ishin dhe më shumë cilësorë. Kjo do të bënte që gradualisht, publiku të edukohej me cilësi, kinemaja të bëhej vërtet një ngjarje e rëndësishme sociale, dhe jo një vend ku shkojmë sa herë na merr malli për kokoshka.
Edukimi i publikut do të prodhonte njerëz më të qetë e më të lumtur, mbi të gjitha shija për jetën, për artin e deri dhe për televizionin do të ndryshonte. Kjo do të prodhonte një brez që do të mund të bënte kinema dinjitoze… dhe për t’i dhënë fund fluturimit me mjete rrethanore, të kthehemi te fraza: “ik or çun me gjithë festival se kam hallet e mia”. Pra, të kthehemi te publiku shqiptar që ka dy idhuj: Gymyshin, dhe Kumbarin.

Uf-e-pufet e Kumbarit
Pjesëmarrja e publikut ishte shumë e vakët, njësoj si buxheti, zero. Nëse në sallat mblidheshin 10-20 vetë, ata nuk ishin publik, por një grup militantësh të kinemasë. Sepse, publiku ynë është edukuar që film i madh na është vetëm “Kumbari”.
Ndërkohë që pak metra larg festivalit, në qendrën tregtare “Kristal” me dhjetëra njerëz bënin xhiro a pinin kafe me orë të tëra, duke u ankuar për jetën boshe që s’bëjnë. As edhe një prej tyre nuk futi kokën në hollin e festivalit, të paktën për të pyetur çfarë filmash po jepen. Më krijonin idenë që psikologjikisht kanë një mur ndaj çdo gjëje të huaj, e që e identifikojnë si “kulturë”. Njësoj si actekët që kur arritën në brigjet e tyre anijet e Cortesit ata prapë nuk i shihnin, thjesht, sepse psika e tyre nuk ishte mësuar të shihte duke ardhur nga deti të tilla objekte.

Uf-e-pufet e Al Paçinos
Sa për nxënësit e kinemasë, ata që ndjekin shkollën e shtetit apo atë privaten, nuk u panë thuajse fare në qarkullim. Studenti i artit shqiptar që kur hyn në vit të parë mendon se i di të gjitha, e se nuk ka nevojë, mbi të gjitha për kulturë. Studenti shqiptar, që në klasë të parë, beson se është më i mirë se Paçino dhe më i talentuar se Skorceze. Prandaj, nuk ka nevojë të vijë në festival filmi. Nxënësit e kinemasë pati raste kur nuk u shfaqën as për të parë filmat e vet, le më të kolegëve.
A na duhet, pra, një TIFF? Nëse “e ardhmja” e kinemasë e snobon festivalin, njësoj si media, e identik si shteti, ç’na duhet një festival?

Uf-e-pufet e kinemasë
Kinemaja në fakt është më shumë se kulturë. Është një biznes që mund të prodhojë para, është një art që mund të prodhojë kënaqësi masive, është një mjedis ku rriten artistë e individë të lirë.
Për fat të keq, çdo projekt artistik në Shqipëri është i detyruar të dështojë përderisa çdo titullar vjen me logjikën: “Historia nis me mua”. Prandaj, dhe çdo iniciativë e mbështetur nga një ministër a drejtor, flaket nga pasardhësi, i cili do të nisë “erën e vet”. Dhe era e vet, nënkupton erën e vet të parave, të klaneve, e të famës, e cila në mënyrë mjerane reduktohet në një frazë cinike: “nën kujdesin e…”.

Megjithatë një TIFF, duhet.
Ashtu siç nuk i lemë fëmijët pa banka, edhe kur i zhgarravisin me egërsi çnjerëzore e i shkatërrojnë. Siç e duam akoma dhe Atdheun, edhe pse është më shumë atdheu i ca të tjerëve se i yni.

Jun3

Al festival di Tirana

Posted on by
Standard

Ilir Butka è direttore del Tirana International Film Festival, TIFF, il primo Festival Internazionale di Cinema a tenersi in Albania. Una conversazione sullo stato della cinematografia nel Paese
Come è nata l’idea del TIFF?
Anni fa, nel 2003, avevo realizzato un film di cortometraggio nell’ambito di un progetto avviato dal Centro Nazionale di Cinematografia Albanese. Il film si chiamava “Tunel”, ha vinto il primo posto e ottenuto un finanziamento. Con questo film ho partecipato al festival del film di corto metraggio di Tangeri, un festival del film mediterraneo, e poi al Siena Film Festival. L’esperienza della partecipazione a quei festival mi ha reso consapevole dell’importanza del cercare di creare quel clima artistico anche in Albania, come occasione per presentare la cinematografia albanese e i nuovi artisti. Abbiamo ragionato sul format artistico del futuro festival, sul target, e abbiamo deciso di puntare sul film indipendente. Abbiamo creato legami coi festival di Siena e Tangeri, selezionando film da portare in Albania. In seguito abbiamo presentato il nostro progetto sul nostro portale. La reazione è stata molto positiva, abbiamo avuto offerte di 400 film da 70 Paesi del mondo.

Vai al dossier
Che genere di film presentate al pubblico albanese?
Noi accettiamo 4 generi di film: fiction, documentario, animazione e sperimentale, della durata massima di 30 minuti. Presentiamo anche film di lungo metraggio, tra quelli che hanno fatto la storia del cinema indipendente. Per esempio nella prima edizione abbiamo fatto una rassegna dei film di John Cassavetes, ma abbiamo anche portato film indipendenti sovietici, degli anni ’60 e ’70, autori quali Sergiej Paraxhamov. Questi film sono stati presentati qui a Tirana da Ronald Way, creatore della rivista “Kino”. Nel corso delle diverse edizioni è cresciuta anche la partecipazione dei giovani artisti albanesi, che ora sono più di 40. Nella prima edizione inoltre non c’erano scuole cinematografiche, mentre adesso ci sono la “Marubi” e quella della Accademia delle Arti. Siamo di fronte ad un cambiamento netto nell’atmosfera generale del Paese. L’interesse e cresciuto, ci sono molti studenti… Se nella prima edizione c’erano solo film finanziati dal Centro, adesso abbiamo anche film che si finanziano da soli. Ormai si è capito che basta avere una cinepresa per fare un film. Come anche che è possibile cercare sponsor fuori dalle strutture statali.
Qual è stato il più grande successo del TIFF?

Il privilegio del TIFF è quello di essere l’unico film festival di un piccolo Paese, e di avere una proiezione internazionale. In Italia ad esempio ci sono tanti film festival di cortometraggi, ma dedicati esclusivamente a film italiani. Il TIFF invece porta qui in Albania fino a 800 film ogni anno, da 75 Paesi del mondo. Abbiamo una visione internazionale e puntiamo al cinema indipendente, il nostro focus è ben definito. Abbiamo già avuto diverse soddisfazioni, l’arrivo a Tirana di Ken Loach ad esempio, nel 2005, è stato un grande evento.
Quanto è difficile fare un film festival in un Paese che non ha sale di cinema?
E’ vero, fino a due anni fa l’unica sala era il Millenium 2. Questo era un ostacolo per l’organizzazione, anche perché essendo l’unico cinema in città le tariffe erano alte. Quest’anno, non avendo il sostegno del ministero della Cultura, abbiamo deciso di spostarci all’albergo Sheraton.
Quali sono i donatori del festival?
Il donatore principale, nelle prime quattro edizioni, è stato il ministero della Cultura, ma quest’anno non abbiamo ricevuto nessun sostegno. Questo vuoto è stato riempito dal Centro Nazionale della Cinematografia, che da due anni finanzia questo festival. Ci sono poi contributi dell’Albanian Mobile Communication, del Comune di Tirana, e delle Ambasciate americana, spagnola e greca…
Quella italiana?
No, l’Ambasciata italiana non ha mai dimostrato interesse. Ma abbiamo trovato un contributo davvero importante all’interno del progetto Interreg 3, insieme alla regione Puglia e alla provincia di Brindisi, con cui abbiamo instaurato un partenariato molto valido, a partire dalla terza edizione. Grazie a questa collaborazione abbiamo portato in Albania il cinema pugliese degli ultimi 15 anni, di corto e lungo metraggio, e inoltre il cinema albanese ha preso parte con una propria sezione al primo film festival di Brindisi.
Come avvengono i contatti con l’Italia?
A ogni edizione del festival noi stabiliamo dei legami che più tardi possono divenire dei gemellaggi. Questo è avvenuto ad esempio con il festival di Genova, che è venuto qui per selezionare film albanesi da portare in Italia, propri come facciamo anche noi negli altri festival internazionali.
Pensate in un prossimo futuro di poter trovare una vostra sostenibilità senza finanziamenti pubblici?
Questo lo possiamo solo sognare, non è realizzabile. Attività di questo tipo sono no profit, devono trovare finanziamenti istituzionali perché hanno a che vedere con l’educazione, non con le vendite. Inoltre, se non hai un aiuto anche minimo da parte dello Stato, neppure le strutture internazionali dimostreranno interesse, la partecipazione di una struttura statale è un indice di serietà, di garanzia.
Quali sono i legami più importanti che avete stabilito durante queste edizioni?
Oltre a quelli che ho gia menzionato siamo in un rapporto di gemellaggio anche con Viterbo, con il film festival di Cork, in Irlanda, con la Bosnia e con Belgrado. In generale però siamo più inclini ad avere contatti con l’Italia perché per noi è la via più corta e più naturale verso l’Europa.
Era più facile lavorare nel cinema prima del 1990 oppure adesso?
Io ho finito l’Accademia di Belle Arti nel 1989. Ho studiato pittura, poi ho cominciato a lavorare come designer e regista di film d’animazione. In quel periodo, a dire il vero, oltre a tutti i problemi politici che conosciamo, abbiamo avuto anche un vantaggio che sarebbe il sogno di ogni cineasta. Ogni autore infatti era obbligato a realizzare un film all’anno, e questa era una regola che valeva per tutti, sia per quelli che lavoravano ai lungometraggi che per chi lavorava nel cortometraggio o film di animazione. Nessuno badava alle finanze, perché lo Stato garantiva tutto. Si trattava in effetti di un privilegio, tutti sognano di poter realizzare un film senza preoccuparsi del suo aspetto finanziario. C’era però il problema della censura, che spesso si trasformava in autocensura. Ma la sfida era interessante, perché una mente sveglia cercava di trovare le vie possibili per dribblare la censura soffocante. In quel tempo infatti sono state prodotte anche opere di qualità che sono sopravvissute al tempo e al sistema. Dopo il cambio del sistema, invece, la produzione dei film è diventata impossibile, era il collasso totale, praticamente la fine del cinema albanese. La nostra fortuna è stata che a capo del ministero della Cultura ci fosse Dhimiter Anagnosti, il quale come ministro ha il merito di aver ideato il Centro Nazionale della Cinematografia. L’Albania è stata il primo Paese dei Balcani a fondare un tale Centro che, anche se con un piccolo budget, ha tenuto vivo il cinema. Un anno fa il budget del Centro era di circa 1 milione di dollari, adesso è di circa 1.600.000 dollari. Poi ci sono le coproduzioni, specialmente con la Francia.
In Albania assistiamo ad un rinnovato interesse per la cinematografia del periodo comunista, si tratta di nostalgia o della risposta ad un vuoto culturale?
La produzione di quegli anni rappresenta un patrimonio reale, una eredità non solo per la cinematografia ma per la nostra cultura in generale. Il cinema in quel periodo, anche per motivi propagandistici, aveva un’importanza particolare. Si considerava il meglio della nostra cultura. La contribuzione dei cineasti albanesi che avevano studiato all’estero era una cosa reale, hanno portato davvero un clima nuovo. Forse il cinema albanese non è mai riuscito ad affermare una sua propria identità nella regione, ma per noi ha avuto importanza. Inoltre ci ha aiutato in quel periodo nel creare una illusione, per la nostra generazione corrispondeva al desiderio di essere come tutti gli altri, nel senso che anche noi avevamo il nostro cinema, come tutti… Oggi invece, per i giovani, i film vecchi rappresentano la possibilità di vedere un mondo che non hanno conosciuto, e il fatto che la maggior parte della popolazione continui a guardarli significa che quei film contengono messaggi che continuano a colpire gli spettatori.
Una grande parte di quella produzione però era anche propaganda…
Sì, ma non tutto era propaganda. La politica ti obbligava a seguire certi binari, ma a volte il treno deragliava, e questo accadeva in particolare con i film artistici o di animazione. Quando la produzione ha cominciato a crescere, è diventato impossibile controllare tutto…